سگ‌ها ممکن است بهترین دوستان ما باشند؛ اما باز هم حیوان‌اند و ممکن است گاز بگیرند. طبق آمار سال ۲۰۱۸ مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، سگ‌ها هر سال حدود ۴،۷ میلیون امریکایی را گاز می‌گیرند که نیمی از آنها کودکان ۵ تا ۹ ساله‌اند. یک‌پنجم این گازگرفتگی‌ها سبب جراحت شده و نیازمند ملاحظات پزشکی‌اند. همچنین کودکان بیش از بزرگسالان در معرض آسیب بوسیله‌ی گازگرفتن سگ‌ها هستند.
گرچه سگ‌های آزاد (ولگرد) و ناآشنا می‌توانند گاز بگیرند، اما اکثر مواقع مردم توسط سگ‌هایی گاز گرفته می‌شوند که می‌شناسند یا اصلاً حیوان خانگی‌شان‌اند.
برای جلوگیری از گاز گرفتن سگ‌ها:
• سگ خوش‌اخلاقی را به‌عنوان حیوان خانگی انتخاب کنید؛
• از هر سگی که نمی‌شناسید، حتی‌المقدور دور بمانید؛
• هرگز کودکان را با سگ‌ها، مخصوصاً سگ ناآشنا تنها نگذارید.
• هرگز با سگی که درحال شیر یا غذا دادن به توله‌هایش است، بازی نکنید؛
• زمانی که به سگی نزدیک شدید، به آرامی رفتار کنید، اجازه دهید به شما نزدیک شود و فرصت آشنایی به حیوان بدهید؛
• اگر سگی تهاجمی شد، فرار نکنید یا جیغ نکشید. آرامش خود را حفظ کرده، به آرامی حرکت کنید و با سگ ارتباط چشمی برقرار نکنید.
درمان‌های گازگرفتی توسط سگ‌ها:
هرچند که شما میتوانید در خانه از کمک‌های اولیه برای مدیریت گازگرفتگی استفاده کنید، اما توصیه می‌شود که حتما ظرف ۲۴ ساعت به پزشک مراجعه کنید. مخصوصاً اگر سگ ناآشنا یا ولگردی شما را گاز گرفته، گاز گرفتگی عمیق است، نمی‌توانستید خونریزی را بند بیاورید یا هرگونه علامت عفونت و التهاب (قرمزی، تورم، گرمی موضعی، تب و چرک) را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه نمایید. گازگرفتگی ممکن است سبب عفونت شود که به درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز دارد.
برای درمان جراحات ناشی از گازگرفتی در خانه:
• یک حوله‌ی تمیز بر روی زخم قرار داده تا خونریزی متوقف شود. اطراف زخم را با پارچه نبندید و اجازه دهید زخم هوا بخورد؛
• سعی کنید محل آسیب را بالاتر از قلب خود بگیرید؛
• ناحیه‌ی مجروح را به‌خوبی توسط آب و صابون بشویید. اگر در خانه ماده ضدعفونی کننده مثل الکل طبی دارید، روی زخم را با آن پاک کنید تا از گسترش عفونت و بزاق سگ جلوگیری شود؛
• زخم را با باند استریل پانسمان کنید؛
• برای جلوگیری از عفونت، از پمادهای آنتی‌بیوتیک استفاده کنید؛
درهنگام مراجعه به پزشک، آمادگی پاسخگویی به پرسش‌های زیر را داشته باشید:
• آیا صاحب سگ را می‌شناسید؟
• اگر بله، آیا سگ تمام واکسن‌ها شامل هاری (Rabies) را مرتباً دریافت کرده است؟
• آیا سگ بعلت آنکه تحریک شده، گاز گرفته یا خیر؟
• وضعیت سلامت شما چگونه است؟
افرادی که مبتلا به دیابت، بیماری‌های کبدی، ریوی، سرطان، بیماری‌های سرکوب‌کننده‌ی دستگاه ایمنی مثل ایدز و یا بیماری‌های دیگر اند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های حاد اند.
در هنگام مراجعه، پزشک جراحت را معاینه می‌کند تا بررسی کند که آیا جراحت انقدر عمیق بوده که به عضلات، تاندون‌ها، اعصاب یا استخوان‌ها آسیب بزند، یا خیر. سپس زخم را کاملاً تمیز کرده تا هرگونه آلودگی و عامل بیماری‌زا را از محل جراحت پاک کند. همچنین ممکن است بافت‌های مرده را هم از زخم شما جدا کند.
بعضی اوقات زخم‌های ناشی از گازگرفتی سگ‌ها را بخیه می‌کنند. هرچند که این اقدام در بین پزشکان هنوز مورد بحث است و اجرای آن به نظر پزشک معالج شما و محل زخم بستگی دارد. زیرا اگرچه بخیه‌کردن جراحات، اثرِ زخم (اسکار) را کاهش می‌دهد؛ اما ریسک ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. جهت جلوگیری از به‌جا ماندن اسکار، زخم ناشی از گازگرفتگی سگ‌ها بر روی صورت، می‌تواند بخیه شود. زخم‌های بسیار عمیق که آسیب وسیعی ایجاد می‌کنند، ممکن است به جراحی پلاستیک نیاز داشته باشند.
پزشک شما ممکن است برای جلوگیری یا درمان عفونت، ۷ تا ۱۴ روز آنتی‌بیوتیک تجویز کند و از شما بخواهد برای بررسی دوباره‌ی زخم‌ها، ۱ تا ۳ روز آینده مراجعه کنید.
معمولاً در کشور‌های پیشرفته مثل ایالات متحده، بیماری هاری نادر است. در ایران هرساله تعداد انگشت‌شماری مرگ و میر ناشی از آن دیده می‌شود و تقریبا ریشه‌کن شده است، اما ممکن است مخازن این ویرووس در حیات وحش، ناقلین این بیماری به حیوانات آزاد شهری باشند. اگر وضعیت سلامت سگ نامشخص است یا با علائم هاری مشخص شد که ناقل این ویرووس است، حتی اگر پیش از این واکسن هاری دریافت کرده‌اید و ایمنی در بدن شما ایجاد شده، اما باز هم پس از گازگرفتگی سریعا به مراکز بهداشت مراجعه کرده و درخواست تجویز واکسن هاری و ایمونوگلوبولین ضدهاری کنید. حتما برای نوبت‌های تکرار طبق برنامه مراجعه کنید. هاری در سگ‌ها شامل دو فرم خاموش و تهاجمی است. در فرم خاموش علائم اصلی شامل تب، فلجی پیشرونده، ضعف و بی‌قراری، عدم تعادل و تلوتلو خوردن است و در فرم تهاجمی علائم شامل خوردن و جویدن سنگ، خاک و زباله (Pica)، گازگرفتن وسائل، حمله کردن و گاز گرفتن، ترشح شدید بزاق (Hypersalivation)، کف کردن دهان، چهره درنده، ترس از نور و آب، فک افتاده، تغییر در تن صدا و واق زدن، تغییرات خلق (گوشه‌گیری یا تهاجم غیر عادی) و تشنج می‌شوند. بعلت آنکه ممکن است حیوان در فرم خاموش باشد یا هنوز علائم در آن بروز نکرده، ممکن است تشخیص ابتلای سگ به هاری دشوار باشد، پس برای احتیاط در صورت گازگرفتن حیوانات آزاد حتما اقدام به تزریق واکسن هاری کنید. زیرا این بیماری بسیار کشنده است و درمان ندارد. همچنین اگر از آخرین مرحله تزریق واکسن کزاز شما ۵ سال گذشته است، از مرکز درخواست کنید که آن را هم تجویز کنند. هزینه‌ی این واکسن‌ها تماماً برعهده‌ی وزارت بهداشت بوده و برای تمامی شهروندان مجانی است. اگر سگی که نمی‌شناختید گازتان گرفت، حتما حادثه را به اداره محیط زیست یا پلیس محلی گزارش کنید.
