دندان‌های خرگوش‌ها در تمام طول عمرشان رشد می‌کنند. در حالت عادی هنگامی که دهان بسته است، دندان‌های فک بالا و پایین می‌بایست جفت شده و هم قرار بگیرند که به این حالت در دندانپزشکی اصطلاحا occlusion می‌گویند. اما اگر یک یا چند دندان بیش از حد رشد کنند، جفت شدن دندان‌ها با مشکل مواجه شده و عارضه‌ای موسوم به malocclusion رخ می‌دهد. در حیات وحش رژیم غذایی با فیبر زیاد و غذاهای خشک و خشن (خشبی) که نیاز زیادی به جویدن دارند، باعث حفظ شکل و عملکرد مناسب دندان‌های خرگوش‌ها و همچنین کوتاه‌شدن طول آنها می‌شود.
اگر بلندشدن دندان‌های عقبی (گونه‌ای) رخ دهد، دهان بطور کامل بسته نخواهد شد و دندان‌های پیشین فک بالا و پایین به هم نمی‌رسند که موجب بیشتر شدن فضای دندان‌های پیشین برای رشد و افزایش طول آنها می‌شود. دندان‌های پیش (incisor) اگر بوسیله‌ی جویدن غذاهایی با فیبر بالا ساییده نشوند، تا روزی ۱ میلیمتر هم توان رشد دارند.
علائم و انواع
• دندان‌های کاملا قابل مشاهده
• ترشح بیش از حد بزاق
• دندان قروچه
• ترشح بینی
• افتادن غذای از داخل دهان به بیرون
• تمایل به خوردن غذاهای نرمتر
• ترجیح دادن به نوشیدن آب از کاسه بجای بطری سوپاپ‌دار
• کاهش یا فقدان اشتها
• کاهش وزن
• تولید بیش از حد اشک
• عدم تقارن صورت یا بیرون‌زدگی چشم (اگزوفتالموس)
• درد (بی‌میلی به حرکت، افسردگی، بی‌حالی، پنهان‌شدن و قوز کردن)
• پوشش مویی ژولیده بعلت عدم مرتب کردن آن توسط خود خرگوش
دلایل
فاکتور‌های زیادی می‌توانند منجر به رشد بیش از حد دندان‌های گونه‌ای شود. مهمترین عامل دخیل یا تشدید کننده در این عارضه، رژیم‌های غذایی هستند که مقدار علوفه خشبی آن کمتر از نیاز معمول خرگوش‌ها به جهت تامین سلامت دندان‌ها است. این غذاها باعث رشد بیش از دندان‌ها، آسیب به لثه و حتی بروز عفونت ثانویه در محوطه‌ی دهانی میشوند. نژاد‌های لوپ و دورف (کوتوله) ریسک بیشتری برای ابتلا به ناهنجاری‌های malocclusion مادرزادی و همچنین اختلالات اسکلتی دارند.
تشخیص
دامپزشک طی معاینات بالینی خرگوش می‌تواند میان رشد بیش از دندان‌های نیش و یا تومورهایی دهان و جمجمه تفریق دهد. تصویربرداری تشخیصی با اشعه ایکس (رادیوگرافی) یا CT اسکن از جمجمه و صورت از اختلال بوجود آمده، نمای بهتری می‌دهد. آسپیراسیون با یک سوزن باریک (کشیدن مایع التهابی با سرنگ) و ارسال به آزمایشگاه هم ممکن است نیاز باشد. آزمایش کامل خون شامل CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی) و CBT (پروفایل بیوشیمایی خون)، آزمایش ادرار و کشت باکتریایی جهت انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب هم درصورت نیاز انجام میشوند.
درمان
درمان چه برای بیمار سرپایی و چه بستری‌شده، بستگی به شدت علائم دارد. اگر حیوان کم آب (دی‌هیدره) یا کاملا بی‌اشتها باشد، مایع درمانی (تززیق سرم) همراه با داروهای تقویتی انجام می‌شود. آنتی‌بیوتیک مناسب هم تجویز می‌شود. درصورت نیاز، جراحی هم می‌تواند انجام شود تا دندان کوتاه شده یا حتی اگر قابل درمان نیست، کشیده شود و یا آبسه‌ای که ایجاد شده تخلیه (درناژ) شود. البته اولین گزینه‌ی درمانی، جراحی نیست.
در برخی موارد ممکن است روده‌ها هم درگیر شده و طی عمل جراحی، مواد جامد خارج شوند. پس از بازگشت به منزل، خرگوشتان را از نظر میزان اشتها تولید مدفوع و سایر علائم بالینی زیر نظر بگیرید و درصورت مشاهده‌ی هر نشانه‌ی غیرعادی، فورا با دامپزشک تماس بگیرید زیرا ممکن است گاهی بعلت چالشی و حادشدن شرایط، حتی مرگ هم رخ بدهد.
سبک زندگی و مدیریت بیماری
یک محیط گرم و ساکت برای ریکاوری خرگوش در منزل نیاز است. البته هرچه زودتر او را به تحرک تشویق کنید زیرا باعث بهبود بسیار خوبی در بازگشت از بیماری می‌شود. اگر خرگوش خیلی خسته نیست، هر ۶ تا ۸ ساعت به مدت ۱۰ دقیقه او را به جست و خیز کردن تشویق کنید.
پس از درمان‌های اولیه و جراحی، خرگوش‌ها طی ۳۶ تا ۴۸ ساعت ابتدایی نیاز به کمک شما در غذاخوردن دارند. موهای دور صورت را خشک و تمیز کنید. غذاخوردن خرگوش در طی یا پس از درمان بسیار حائز اهمیت است. آب تازه، سبزیجات برگدار و پرآب یا طعم‌دار کردن آب توسط آب‌سبزیجات، گذاشتن تکه‌ی بزرگی از سبزیجات تازه و مرطوب مثل گشنیز، کاهو رسمی، جعفری، نوک هویج، اسفناج، کلم سبز و یونجه‌ی مرغوب باعث افزایش دریافت آب و مواد غذایی مورد نیاز بصورت خوراکی می‌شود. یونجه‌ی تازه‌تر را بجای خشک‌شده قرار دهید ولی همواره پلت را به او بدهید تا هم به خوردن تشویق شود و هم با دریافت مواد غذایی مورد نیازش، به وزن مناسب و سلامت بدنی برسد. اگر خرگوشتان از خوردن این غذاها امتناع می‌کرد، با یک سرنگ حریره‌ای از غذاهای معمولش آماده کرده و از سمت راست دهان خرگوش، به او بخورانید تا آرام آرام تغذیه را شروع کند
عود مجدد بیماری معمولا رخ می‌دهد اما با فراهم آوردن میزان کافی غذای خشک و فیبری مثل علف یا یونجه می‌توان از آن جلوگیری کرد. هر ۱ تا ۳ ماه به دامپزشک مراجعه کنید تا درصورت نیاز، دندان‌ها را کوتاه کند. درغیر این صورت آبسه‌های دندانی، فشار به کاسه‌ی چشم، کاهش کیفیت زندگی حیوان و سایر عوامل حادث میشوند. در شرایط حاد و غیرقابل کنترل مخصوصا خرگوش‌هایی که درد شدید دارند و یا اصلا نمی‌توانند تغذیه کنند، یوتنایز هم ممکن است انجام شود.
ترجمه شده‌است از: Malocclusion in rabbit
تصویر از: smallpetselect
تولید شده توسط تیم تولید محتوای آراز
