نشانه های دعوت به آرامش و تسلی بخشیدن در سگ ها
این رفتارها در سگ سانان تاثیری فراتر از “آرامش بخشیدن” به دیگران دارند
نگاهی به رفتارهای آرامش بخش
- کمی وقت بگذارید و سگ خود و دیگران را زیر نظر بگیرید. با توجه کردن به زبان بدن و علائم ارتباطی سگتان با شما، با سگ های دیگر، و دیگر انسان ها شروع کنید.
- سی دی ها و دی وی دی های آموزشی مربوط به زبان بدن سگ ها را تماشا کنید. سی دی خوب است چون بعدا می توانید دوباره برگردید و مجددا رفتارها را تحلیل کنید و سپس به دنبال رفتارهای مشابه در سگ هایی که نظاره شان می کنید بگردید.
- خصوصا به رفتارهای تسلی بخشانه و تسلیم شدن ها دقت کنید و یاد بگیرید وقتی چنین رفتارهایی را مشاهده کردید، چطور عکس العمل نشان دهید.
کِیتی، سگ کلپی استرالیایی ما که لنگ می زند و خودش را روی زمین می کشد، در برخورد با تقریبا هر عضو دیگری از خانواده سگ سانان بد خلق و غرغرو است. آخر سر وقتی آخرین عضو خانواده مان یعنی یک میکس اسکاتی-کورگی (حالا هرچی) به نام بونی را به خانه آوردیم، کمی نگران شدم.
بونی 5 ماهه مهربان ترین و دلنشین ترین شخصیتی که در سگ ها دیده بودم را داشت. در واقع فکر می کنم او به این دلیل بعد از یک هفته توسط صاحبش به پناهگاه سپرده شده بود که تقریبا روی هر کسی که به و سلام می کرد یا حرف می زد، ادرار میکرد. از اینکه رفتار و عکس العمل های تندی با روحیه لطیف کیتی می شده، ناراحت شدم.
برعکس، تمایل بونی به دفاع از کیتی آن هم با زبان بدن کاملا مغلوب کننده، از هر درگیری جلوگیری می کرد. در واقع بونی با کیتی- و بقیه اعضای هاپویی خانواده مان- بهتر از هر سگ دیگری در خانه مان، خوب کنار می آید، چون روحیه بسیار تسلی بخشی دارد. یک روز در هفته گذشته خیلی متعجب شدم چون از پنجره اتاق کارم دیدم بونی و کیتی در حیاط پشتی با هم بازی که نه، خیلی شاد و پر انرژی کشتی می گیرند.
شناخت نشانه های سگی
تغییر معیارها در دنیای آموزش سگ ها در دهه اخیر باعث شده است مربیان و کسانی که سگ دارند ، تمرکز بیشتری روی مشاهده، درک، و فهمیدن زبان بدن سگ سانان بگذارند. مربی سگ نروژی، تورید راگاس بیش از 30 حالت بدن که سگ ها در شرایط اجتماعی نشان می دهند را شناسایی کرده است –چه در برخورد با سگ های دیگر و چه در برخورد با انسان ها، و معتقد است به معنای جور شدن با دیگر اعضای خانواده می باشد. راگاس اصطلاح “علائم تسلی بخشی” را اختراع کرده تا به اینگونه رفتار ها و هدف از آنها اشاره کند. این اصطلاح هم پر طرفدار شده و همه مربیان و صاحبان سگ ها از آن در توصیف رفتارهای سگی استفاده می کنند. پشت این اصطلاح به ظاهر ساده، کهکشانی از رفتارها مخفی شده اند که معانی مختلفی برای “آرامش بخشیدن” دارند.
راگاس بیان کرده است که سگ ها این رفتارها را برای آرام کردن موجود دیگری که قصد دارند با او ارتباط برقرار کنند، انجام می دهند. گمان می شود رفتارهایی که زیرمجموعه این دسته ی بزرگ هستند، به صورت عمدی توسط سگ ها انجام می شوند.
امروزه بسیاری از رفتار شناسان سگ ها معتقدند ارتباط گیری هایی که در میان مردم به عنوان نشانه های آرامش بخشی رایج شده است، اغلب غریزی و عکس العمل های ناخودآگاه هستند، نه عمدی، و همچنین بسیار پیچیده تر از این هستند که فقط بخواهند رفتار اجتماعی یک سگ دیگر را آرام کنند. احتمالا بیشتر تلاش هایی برای آرام کردن وضعیت کری سگی هستند که این رفتار را از خود نشان می دهد، و هدف این است که به منظور محافظت از خود، بر رفتار انسان یا سگ دیگر تاثیر بگذارند- پس احتمالش کم است که بخواهد عمدا بر طرز فکر یک سگ دیگر تاثیر بگذارد.
سگ سانان رفتارهای ارتباطی را در طبیعت می آموزند تا بهشان کمک شود روابط صلح آمیزی بدون ختم شدن به خشونت با دیگر اعضا خانواده شان داشته باشند. رفتارشناسان می گویند رفتارهای غیر تهدیدآمیز سگ سانان در میان گله مهم تر از رفتارهای مغلوب کننده هستند- و اینکه روابط بیشتر از طریق دفاع از یکدیگر در مقابل عضوی که درجه بالاتری دارد شکل می گیرند، نه بوسیله غلبه ای که آلفا از خود نشان می دهد. گروه های اجتماعی سگ سانان بیشتر سلسله مراتب متشکل از مدافعان است، تا سلسله مراتب حکمفرمایان.
به این ترتیب، بهتر است رفتارهای متعددی که به اصطلاح “علائم تسلی بخشی” ترجمه شده اند، به چندین زیرمجموعه به نام های تسلی بخشی (تسلیم شدن آگاهانه)، دفاع (تسلیم شدن ناخودآگاه)، جابجایی، علائم اضطراب، و نمایش تهدید (غلبه) تقسیم شوند.
با نظاره سگ ها، یادگیری شناخت و پاسخ دادن به رفتارهای مختلف این کهکشان پهناور، رابطه شما با سگ سانان عمیق تر شده و ترجمه شما از زبان سگی صحیح تر خواهد بود. بیایید با نگاهی دقیق تر به رفتارهای تسلیمی شروع کنیم. دیگر انواع رفتارها را در مطالب بعدی در آینده مورد بررسی قرار خواهیم داد.
تشخیص تسلی بخشی / آرام کردن در سگ ها
همانطور که در بالا گفته شد، رفتارهای تسلی بخش را می توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: تسلیم شدن آگاهانه (تسلی بخشی) که به صورت فعالیت بیشتر و حالت کوچک شدگی به بدن دادن دیدیه می شود، و تسلیم شدگی ناخودآگاه (دفاع) که به صورت کاهش فعالیت و کم کردن ارتفاق بدن دیده می شود. تفاوت این دو در این است که سگی که این رفتار را در برابر موجودی که در درجه بالاتری قرار دارد نشان می دهد، توجه آن فرد را می خواهد، یا تمایل دارد توجهی که به او می شود از بین برود.
تسلیم شدگی آگاهانه را می توان تلاش برای جلب توجه هم دانست: بو کشیدن، لیسیدن (خصوصا لب و گوش)، بالا پریدن، دست بالا آوردن یا انجام حرکاتی با دست، “لبخند زدن”، به هم زدن دندان ها، قوز کردن، نیمه خوابیده شدن، و بازی کردن به شکل تعظیم. ممکن است گوش های سگ به عقب کشیده شده و دمش با شدت تکان بخورد و خودش به فواصل زیاد بپرد و چرخ بزند. این رفتارها اغلب به هنگام سلام و خوشامدگویی بین سگ و صاحبش، یا بین سگ هایی که با هم دوست هستند یا خوب هستند دیده می شود.
تسلیم شدن ناخودآگاه شامل کاهش چشمگیر فعالیت با هدف راندن توجه انجام شده و اغلب توسط سگ های دارای درجه پایین تر در حضور تهدید توسط عضو رده بالاتر گروه اجتماعی (انسان یا سگ) دیده می شود. در این حالت گوش های سگ به سرش چسبیده و دمش بین پاهایش جمع می شود. سگ مغلوب شده معمولا جم نمی خورد و از تلاقی چشم ها خودداری می کند، بدن و سرش را پایین می کشد تا جایی که گاهی شکمش به زمین می خورد. تسلیم شدن ناخودآگاه می تواند با ادرار ناخودآگاه هم همراه باشد.
در ادامه، برخی رفتارهای تسلیم شدگی رایج توضیح داده شده و پیشنهاداتی راجع به رفتار مناسب در بروز این اعمال در برخورد با انسان ها ارائه شده است. در مورد نشان دادن رفتارهای تسلیم شدگی در برابر دیگر سگ ها باید بگوییم که عکس العمل مناسب از طرف سگ های دیگر ارائه خواهد شد.در آینده برای هر کدام از این رفتارهای تسلیم شدگی مثال می زنم که با عکس العمل درستی از طرف صاحبانشان مواجه نمی شوند: درحالیکه یک سگ دیگر این رفتارها را با سرخوردگی بیشتر و دراز کشیدن روی زمین و شکم را رو به هوا گرفتن پاسخ می دهد. سگ هایی که به رفتارهای تسلیمی با افزایش خشونت پاسخ می دهند، رفتارهای طبیعی سگ سانان را از خود بروز میدهند ممکن است نیاز به مدیریت داشته باشند تا از ایجاد تداخل در رفتارهای اجتماعی شان جلوگیری شود.
تسلیم شدن آگاهانه
بسیاری از حرکاتی که از سگی که رفتار تسلیم شدگی آگاهانه نشان می هد سر می زند، برای ما انسان ها زننده و تحقیرآمیز است. نکته مهمی که باید درک کنید این است که سگ شما با این رفتارها قصد دارد نشان دهد که شما رهبر او و یک فرد با رتبه بالاتر هستید. رهبر خوبی باشید و با سوق دادن اوا به سمت حرکتی که کمتر آزاردهنده باشد، بگذارید یاد بگیرید چگونه شما را خوشحال کند.
بو کشیدن
ممکن است سگ پوزه اش را به کف دست یا زیربغلتان بفشارد. اگر با توجه نشان دادن به سگ پاسخ دهید (یعنی ناز کردن، نگاه کردن به چشم ها، و صحبت کردن با او)، با حالتی مثبت او را تایید کرده و اجازه می دهید بیشتر این رفتار را از خود نشان دهد. اگر این حرکت را دوست دارید که هیچ. اگر سگی زیاد این کار را بکند، آزاردهنده است.
شاید ترجیح دهید با یک “تنبیه منفی” این رفتار را قطع کنید. وقتی سگ شما را بو می کند، رویتان را برگردانید و حتی بروید. این سگ دارد جلب توجه می کند. اگر بو کشیدن و مالیدن پوزه نتیجه ای عکس آنچه او می خواهد داشته باشد، این رفتار قطع خواهد شد. البته شما باید به همه اعضا خانواده و مهمانان یاد بدهید که یک جور به بوکشیدن عکس العمل نشان دهند وگرنه هر از چندگاه این رفتار تکرار خواهد شد.
راه دیگر این است که رفتارش را به هدف تبدیل کنید- یعنی به او بیاموزید تنها وقتی شما بخواهید می تواند این کار را بکند. شماباید رفتار جلب توجهی او را با یک رفتار دیگر که نتیجه اش توجه به او است و شما دوست دارید، عوض شود. مثلا هربار برای نشستن یا دراز کشیدن توجهی که او می خواهد را به او نشان دهید تا هربار که خواست جلب توجه کند، این کارها که شما را آزار نمی دهند را انجام دهد.
لیس زدن
سگ ها جاهای مختلف بدن و لباس را لیس می زنند، مثل لب، گوش، و بینی. مجددا اگر این رفتار را دوست دارید، می توانید با عکس العمل مثبت این رفتار را تشویق کنید، مثلا وقتی لیس می زند، توجهی که به دنبالش هست را به او نشان دهید.
اگر از لیس زدن سگتان لذت نمی برید، از تنبیه منفی استفاده کنید (او یاد می گیرد اگر لیس بزند دور می شوید) و یک رفتار متفاوت را جایگزین کنید. مثلا اسباب بازی به دهان گرفتن به هنگام ورود مهمان ها یک رفتار توجه طلبانه خیلی خوب است که با لیس زدن تفاوت دارد.
بالا پریدن
سگ ها پنجه هایشان را روی پای آدم ها می گذارند و کمی از وزن بدنشان را روی بدن انسان می اندازند. بسیاری از کسانی که سگ کوچک دارند با بالا پریدن سگ های کوچک به عنوان یک رفتار جلب توجهی نمی نگرند و در نتیجه خیلی از سگ های کوچک هیچوقت اصلاح نمی شوند. البته همه صاحبان سگ های کوچک این را دوست ندارند و اغلب کسانی که که سگ های متوسط تا بزرگ دارند ترجیح می دهند چهار دست و پا روی زمین باشد.
پریدن برای جلب توجه با توجه نشان دادن بیشتر شده و حتی گاهی صاحبان سگ ها آن را با هل دادن سگ به عقب یا فرمان نشستن داد دور می کنند. مجددا، دور کردن خودتان از تماس با سگ-توجه نکردن- این رفتار را کاهش میدهد، خصوصا اگر آن را با یک رفتار متفاوت مثل نشستن یا دراز کشیدن جایگزین کنید. متوجه قانون کلی شدید؟
روی دو پا ایستادن و نشان دادن دستها
سگ ها دست یا دست هایشان را برای انسان ها بالا می آورند. درحالیکه دست زدن های کنترل نشده می تواند آزاردهنده باشد، روی دو پا ایستادنی که کسی را اذیت نکند یک رفتار دوست داشتنی است که میتواند جایگزینی مفید برای رفتارهای بد دیگر باشد. استفاده درست از بالا آوردن دست ها می تواند تبدیل به “دست دادن”، “دست تکان دادن”، “بزن قدش”، و “سلام” شود. همچنین حرکات مفید دست می توانند برای خاموش و روشن کردن دستگاه ها، اشاره کردن به چیزهایی که در بازی ها باید پیدا کنند، شوت کردن توپ (فوتبال سگی) و نواختن کیبورد به کار روند. دست زدن های متمادی و آزار دهنده با بی توجهی و جایگزین کردن با یک رفتار متفاوت مثل چهار دست و پا ایستادن یا دست دادن مودبانه به بهترین نحو قابل کنترل هستند.
به هم زدن دندان ها
دندان های سگ ها صدا میدهد یا به هم میخورد. این رفتار بی ضرر است و به راحتی میتوانید ندیده بگیرید. اگر آزارتان می دهد، ندیده بگیریدش و زمانی سگتان را تشویق کنید که جلو رویتان با قد بلند می ایستد. آموزش با روش های مثبت هم اعتماد به نفس سگتان را بالا برده و موقعیت هایی که بخواهد در آنها خودش را جمع کرد و کوچک نشان دهد، کمتر می شوند.
گرد شدن
سگ خودش را به شکل یک دایره جمع می کند. این هم یک رفتار بامزه بی خطراست که به شخصه تشویقش کرده و به عنوان یک رفتار جایگزین استفاده می کنم.
تعظیم در بازی
سگ نیمه جلویی بدنش را پایین آورده ولی نیمه پشتی را در هوا نگه می دارد. این یک رفتار دوست داشتنی است و تصور نمیکنم کسی بخواهد متوقفش کند. من این رفتار را تشویق کرده و برای مواقع آموزشی جایگزین می کنم.
لبخند زدن
سگ لبهایش را به شکلی می کشد و حالت می دهد که به همراه رفتارهای تهدید آمیز دیده نمی شود. به نظرم تا زمانی که اطرافیان یک سگ تشخیص ندهند که این رفتار پرخاشگرانه است، دلیلی برای متوقف کردنش وجود ندارد. از نظر من نسبتا بامزه هم هست. من با درآوردن صدای کلیک و جایزه دادن این رفتار را تشویق می کنم و سپس در آموزش ها استفاده می کنم.
تسلیم ناخودآگاه (دفاع)
رفتارهای دفاعی در مواجهه با نزدیک شدن خطر از سگ سر می زند- و لزوما به این معنی نیست که فردی که به سگ نزدیک شده قصد تهدید او را داشته است. پاسخ مناسبی که به هریک از رفتارهای دفاعی نامبرده در ادامه باید داد، بستگی به دلیل و چگونگی بروز آن رفتار دفاعی دارد، سپس باید تلاش شود تا سگ بفهمد آنچه او تهدید می پنداشته در حقیقت خطر نیست. این کار را باید با نشان دادن تعاملات مثبت با شخصی که سگ تهدید آمیز می داند، به او نشان داد.
رفتارهای انسانی که از طرف سگ ها تهدیدآمیز پنداشته می شوند (و رفتارهای دفاعی را به همراه دارند)، شامل چشم تو چشم شدن، نزدیک شدن از روبرو، صدای بلند، خم شدن روی سگ، و دست زدن به بالای سر او هستند.
تنبیه یا اصلاح رفتار تدافعی سگ، اشتباه ترین کاری است که می توانید برا بهتر کردن رفتار او انجام دهید. او برای اینکه ثابت کند تسلیم نخواهد شد، فقط به مقابله بیشتر با شما خواهد پرداخت. در بدترین حالت هم اگر ببیند رفتارهای تدافعی اش جواب نمی دهند، دفاعش را خشن تر خواهد کرد.
به جای اینها، رفتارش را نادیده بگیرید و با نشان دادن رفتار غیر تهدید آمیز از طرف خودتان و دیگران، اعتماد به نفس سگتان را بالا ببرید. با آموزش مثبت هم می توانید اعتماد به نفسش را بالا ببرید؛ سگ وقتی بفهمد چطور بر محیط اطرافش تاثیر بگذارد و آنچه اتفاق می افتد را پیش بینی کند، اعتماد به نفسش بالا می رود.
رفتار تدافعی سگ می تواند شامل یکی یا همه موارد زیر باشد:
جمع کردن دم
در این حالت سگ دمش را به طرف شکمش جمع می کند و از قسمت های حساس بدنش محافظت می کند. حتی سگ هایی که دم های افراشته و یا فر خورده روی پشتشان دارند هم در مواجهه با تهدید جدی می توانند اینکار را بکنند.
میخکوب شدن
سگ هرگونه حرکتی را متوقف می کند چون می خواهد به چیزی که تهدیدش کرده بگوید تسلیم است-این رفتار معمولا با روی برگرداندن و اجتناب از چشم تو چشم شدن همراه است.
اجتناب از ارتباط چشمی
سگ چشمانش را این طرف و آن طرف می کند تا با فرد تهدید کننده چشم تو چشم نشود. گاهی حتی واقعا سرش را بر می گرداند.
پایین کشیدن سر و بدن
سگ سرش را پایین آورده و به زمین نزدیک می کند.
به پشت خوابیدن
سگ روی زمین غلتیده، شکمش را نشان داده و قسمت های حساس پایین تنه اش را در معرض نمایش می گذارد. (این رفتار در صورتیکه با دیگر نشانه های تسلیم شدن همراه نباشد، دعوتی برای خاراندن و ناز کردن شکم است).
ادرار از روی تسلیم شدن
سگ ها در پاسخ به تهدید (که شاید واقعا تهدید هم نباشد) موجود در صدا، دست زدن، یا نزدیک شدن یک انسان ادرار می کنند.
بزرگترین برداشت های نادرست از تفاوت های نخستی سانان و سگ سانان
انسان ها سالهای سال رفتارهای تسلیم شدگی سگ هایشان را بد فهمیده اند و در نتیجه عکس العمل های نامناسبی هم داشته اند. در بسیاری از فرهنگ های انسانی، عدم موفقیت در برقراری ارتباط چشمی نشانه قابل اعتماد نبودن، و مرموز بودن آن فرد است. به همین ترتیب، سگ هایی که از چشم تو چشم شدن اجتناب می کنند و یا بدنشان را پایین می کشند، ترسو، مرموز، سو استفاده جو، خجالت زده، و نافرمان بردار تلقی می شوند که البته برداشت های اشتباهی هستند که ریشه در شناخت ما از زبان بدن نخستی سانان دارد.
انسان ها با داشتن علم از راه های برقراری ارتباط در جوامع سگ سانان وقتی سگی را میبینند که به نشانه تسلیم شدن بدنش را پایین می کشد، فکر می کنند او شرمسار است، در حالیکه سگ دارد سعی می کند در برابر تهدیدی که از زبان بدن انسان متوجه خودش می بیند، پاسخ بدهد.
گاهی هرچه سگ بیشتر رفتارهای شرمساری از خودش نشان می دهد، صاحبش عصبانی تر می شود، و به همین منوال سگ باز هم بیشتر تسلیم (خجالت زده) می شود؛ یک معامله دو سر باخت (اگر از اول معامله ای (رد و بدل شدن اطلاعات) وجود داشت).
ادرار کردن بخاطر تسلیم شدن هم یک نمونه دیگر است. صاحبان سگ به همان روش سنتی سعی میکنند چه از راه فیزیکی و چه از راه زبانی سگ را بخاطر ادرار از سر تسلیم، اصلاح کنند. دقیقا همان رفتار اشتباهی که نباید انجام دهند.
سگ ها در پاسخ به تهدید، به نشانه تسلیم ادرار می کنند، مثلا در مواجهه با فردی از رده بالاتر گروه اجتماعی. در گله سگ ها، این کار یک مکانیزم بقا است که در دور کردن توجه سگ های بالغ خیلی موثر است که در غیر این صورت می توانند به یک زیرمجموعه ی ضعیف آسیب جدی وارد کنند.
متاسفانه وقتی این عضو رده بالاتر انسان باشد، این رفتار(ادرار کردن) که باید خشم را فرو بنشاند، اغلب عصبانیت را در انسان ها بیشتر می کند. پاسخ سگ هم ادرار بیشتر است، نه کمتر. انسان عصبانی تر می شود و سگ مدفوع می کند، انسان حتی عصبانی تر می شود و سگ در تلاش برای فرو نشاندن خشم حتی بیشتر مدفوع می کند – و یک معامله دو سر باخت دیگر شکل می گیرد.
حتی آن لبخند (یا پوزخند) به نشانه تسلیم هم اشتباه برداشت شده است. متاسفانه ممکن است آن را به منزله غرش بدانند و سگی که چنین رفتاری را نشان دهد، پرخاشگر خوانده خواهد شد. اغلب این رفتار را به عنوان لبخند هاپویی می شناسند-که حداقل یک برداشت اشتباه کم ضرر تر است، اما باز هم استنباط نادرست از رفتاری است که معنی تسلیم شدن دارد.
جالب اینجاست که پوزخند تسلیم شدن سگ ها را شبیه به لبخند انسان ها می دانند چون سگ ها این رفتار را فقط به انسان ها نشان می دهند و نه به سگ های دیگر.
درحالیکه برخی رفتارشناسان فکر می کنند این پوزخند یک رفتار تسلی بخش برای جلب توجه است، برخی دیگر معتقدند بیشتر یک علامت دفاعی برای دور کردن تهدید می باشد. در هر حال، مهم است که بفهمیم سگی که پوزخند میزند می خواهد چیزی بگوید (اینکه رده شما از او بالاتر است) و کارش نه یک تهدید پرخاشگرانه و نه یک لبخند آگاهانه از سر رضایت است.
مطالب بیشتر
تماشای بونی طی پیشرفت هایش در یک ماه گذشته لذت بخش بوده است. آموزش و حذف هر نوع تهدید و کاهش سرخوردگی در روابطش با انسان های دیگر زندگی اش اعتماد به نفسش را بالا برده. او رفتار های تسلی بخش و آرام کننده اش را به موقع نشان داده، از کیتی و دیگر اعضای خانواده دفاع می کند، و در عین حال ادرار تسلیمش در مقابل انسان ها کمتر شده و اعتماد و راحتی اش در کنار ما به طرز غیر قابل باوری بیشتر شده است. هفته ها از آخرین باری که سرش را ناز کردند و او روی زمین پهن شد می گذرد.
این مقاله ترجمه ای است از: Understanding Dog Appeasement Signals
عکس: Lucrezia Carnelos on Unsplash
توسط تیم محتوای آی کوآلا